ŚWIAT ZWIERZĄT
Dolina Narwi w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego jest jednym z lepiej zachowanych obszarów bagiennych. Rozbudowana sieć koryt i podmokły teren sprawiają, że obszar jest słabo penetrowany przez człowieka. Ze względu na specyficzną rzeźbę terenu Park jest typowym szlakiem migracyjnym dużych ssaków. Jednak jej największym bogactwem są ptaki, przede wszystkim gatunki wodno-błotne. Rozległe obszary trzcinowisk, turzycowisk i zarośli są idealnym miejscem ich bezpiecznego żerowania i gniazdowania.
Ptaki
Na obszarze Bagiennej Doliny Narwi w latach 2003-2015 stwierdzono występowanie 213 gatunków ptaków, z czego 160 to gatunki lęgowe, co stanowi niemal połowę awifauny Polski.
Podczas migracji, głównie wiosennych (marzec-maj) dolina Narwi jest miejscem odpoczynku i żerowania ptaków w drodze na tereny lęgowe. Dynamika przelotów jest uzależniona od ilości wód wezbraniowych. Wysokie i długotrwałe zalewy sprzyjają koncentracji ptaków, brak wylewów ogranicza to zjawisko. Wśród gatunków migrujących najwięcej spotyka się blaszkodziobych tj. kaczek i gęsi. Z kaczek spotyka się: głowienki Aythya ferina, czernice Aythya fuligula, płaskonosy Anas clypeata, świstuny Anas penelope. Duże stada tworzą gęsi – gęgawa Anser anser, gęś zbożowa Anser fabalis i białoczelna Anser albifrons. Można je obserwować w dużych zagęszczeniach zazwyczaj od marca do połowy kwietnia.
Spośród ptaków siewkowatych najwięcej obserwuje się batalionów Calidrix pugnax, mewy śmieszki Chriococephalus ridibundus oraz rybitwy białoskrzydłej Chilidonias leucopter.
Na obszarze Bagiennej Doliny Narwi występuje jeden z globalnie zagrożonych gatunków ptaków – wodniczka Acrocephalus paludicola. Jest to gatunek związany z szuwarami turzycowymi o strukturze kępowej, wyjątkowo wrażliwy na pogorszenie warunków siedliskowych.
W dolinie Narwi spotkać również można rzadkie gatunki ptaków w skali całego kraju do których należą m.in. rożeniec Anas acuta, uszatka błotna Asio flammeus i zaroślówka Acrocephalus dumetorum.
Spośród innych cennych gatunków spotykamy tu zamieszkującego trzcinowiska bąka Botaulus stellaris oraz symbol Narwiańskiego Parku Narodowego – błotniaka stawowego Circus aeruginosus. Jest to drapieżnik zakładający gniazda na ziemni w trzcinowiskach, charakteryzujący się różnicą w ubarwieniu samca i samicy. W pobliżu starorzeczy możemy obserwować rybitwę czarną Chlidonias niger. Turzycowiska zamieszkują bekas kszyk Gallingao gallingao, spotkać tam również można chruściele: kropiatkę Porzana porzana, zielonkę Porzana parva i wodnika Rallus aquaticus. Na ekstensywnie koszonych łąkach występują: derkacz Crex crex, rycyk Limosa limosa oraz krwawodziób Tringa totanus. Zarośla wierzbowe zamieszkuje podróżniczek Luscinia luscinia.
W ostatnich latach odnotowuje się spadek liczebności ptaków wodno-błotnych, spowodowany zmianami w hydrologii doliny. Jest to związane ze skróceniem okresów zalewów powierzchniowych, niskimi stanami wód gruntowych oraz zmniejszaniem się obszarów turzycowisk na rzecz szuwarów trzcinowych. Przesuszanie mokradeł wpływa na większą penetrację przez ludzi oraz drapieżniki np. norkę amerykańską, lisa i jenota, które wpływają na straty w lęgach.
Ssaki
Na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego stwierdzono występowanie 36 gatunków ssaków należących do następujących grup: owadożerne, zajęczaki, gryzonie, drapieżne, parzystokopytne oraz nietoperze.
Ssaki parzystokopytne reprezentują dziki Sus scofa spotykane również w trzcinowiskach i grądzikach, sarny Capreolus capreolus, a w południowej części Parku również jelenie Cervus elaphus. Liczna jest populacja największego ssaka doliny – łosia Alces alces, którego najczęściej można spotkać w nadrzecznych łozowiskach i podrostach sosnowych.
Drapieżnikiem silnie związanym ze środowiskiem wodnym jest wydra Lutra lutra. W Narwiańskim Parku Narodowym znajduje odpowiednią bazę pokarmową w postaci ryb, płazów i bezkręgowców oraz naturalne siedliska i mały stopień penetracji doliny przez człowieka. Ponadto grupę tych organizmów reprezentują m.in. gronostaj Mustela erminea, tchórz zwyczajny Mustela putorius, lis Vulpes vulpes, jenot Nyctereutes procynonoides, borsuk Meles meles, kuna domowa Martes foina, kuna leśna Martes martes, łasica Mustela nivalis i norka amerykańska Neovision vision. Jest to gatunek inwazyjny, który trafił do Europy jako zwierzę futerkowe. W wyniku ucieczek z hodowli przeniknęła do środowiska naturalnego, czego skutkiem są przekształcenia fauny gatunków nadwodnych w wyniku jej drapieżnictwa. Ofiarami norki są gryzonie żyjące w środowiskach nadwodnych m.in. piżmak Ondatra zibethicus, karczownik ziemno-wodny Arvicola amphibius, niektóre gatunki ptaków wodno-błotnych, szczególnie łyski Fulica atra, perkozy i kaczki.
Ssaki owadożerne – ryjówka aksamitna Sorex araneus i ryjówka malutka Sorex minutus oraz
drobne gryzonie nornik północny Microtus oeconomus, mysz polna Apodemus agrarius i
badylarka Micromys minutus zamieszkują głównie tereny otwarte.
Bóbr Castor fiber jest największym europejskim gryzoniem. W zależności od ukształtowania terenu zamieszkuje nory lub żeremia, które dominują w Narwiańskim Parku Narodowym. Ssaki te wznosząc tamy na ciekach podnoszą poziom wody, zwiększając retencję i powierzchnię mokradeł. Z ekologicznego punktu widzenia działalność bobrów ma pozytywne znaczenie, jednak w odniesieniu do działalności człowieka przynosi też szkody w postaci zalewania lasów i terenów użytkowanych rolniczo, niszczeniu nasypów, ogryzaniu drzew.
Ziemnowodny tryb życia prowadzi również rzęsorek rzeczek Neomys fodiens, jedyny jadowity ssak polujący na ryby i płazy paraliżując je jadem zawartym w ślinie.
W Parku stwierdzono występowanie dwóch gatunków zimujących nietoperzy: gacka brunatnego Plecotus auritius oraz nocka rudego Myotis daubentoni. Latem stwierdzono również obecność mroczka późnego Eptesicus serotoninus i borowca wielkiego Nyctalus noctula.
Płazy i gady
Płazy stanowią bardzo ważny element łańcucha pokarmowego Doliny Narwi funkcjonując zarówno jako drapieżnik jak i ofiara. Dorosłe osobniki stanowią funkcję regulatora liczebności różnych grup bezkręgowców. Stanowią przy tym pokarm dla innych grup zwierząt m.in. zaskrońca, norki, wydry, ryb (głównie kijanki) i ptaków.
W Narwiańskim Parku Narodowym występuje 12 gatunków tych zwierząt z czego najliczniej żaby brunatne, zielone oraz ropucha szara Bufo bufo. Ścisłą ochroną gatunkową objęte są: traszka grzebieniasta Triturus cristatus, kumak nizinny Bombina bombina, grzebiuszka ziemna Pleobates fuscus, ropucha zielona Pseudepidalea viridis, ropucha paskówka Epidalea calamita, a także rzekotka drzewna Hyla arbolea.
W Parku pospolicie występują 2 gatunki żab zielonych – żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae i żaba wodna Pelophylax esculentus. Można spotkać oba gatunki żab brunatnych: żabę trawną Rana temporaria i żabę moczarową Rana arvalis, której samce w okresie godowym podczas słonecznej pogody zabarwiają się na niebiesko.
Populacja gadów w Narwiańskim Parku Narodowym jest uboga, tworzą ją jedynie 3 gatunki – jaszczurka żyworodna Zootoca vivipara, jaszczurka zwinka Lacerta agilis oraz zaskroniec zwyczajny Natrix natrix. Najczęściej spotykana jest żyworódka występująca najczęściej na podmokłych łąkach i torfowiskach. Dobrze pływa i w razie niebezpieczeństwa chętnie wskakuje do wody. Jaszczurka zwinka ze względu na preferowane siedliska suche i dobrze nasłonecznione występuje w Parku rzadko, podobnie jak jedyny gatunek węża – zaskroniec, który występuje w okolicach uroczyska Rynki oraz Suraża. Zaskroniec preferuje tereny podmokłe i bagienne, doskonale pływa i nurkuje.
Ryby
W wodach Narwi w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego występuje 27 gatunków ryb i jeden bezszczękowiec – minóg ukraiński Eudontomyzon mariae. Spośród ryb drapieżnych największa jest populacja szczupaka szczupak Esox lucius, spotyka się również okonia Perca fluviatilis, miętusa Lota lota, jazia Leuciscus idus rzadziej bolenia Aspius aspius i sum Silurus glanis. Wśród ryb spokojnego żeru dominuje płoć Rutilus rutilus, występuje również leszcz Abramis brama, lin Tinca tinca, krąp Blicca bjoerkna i wzdręga Scardinius erythrophthalmus.
Głównym środowiskiem życia ryb występujących w Narwi jest koryto rzeczne dzielące się na liczne odnogi. Charakteryzuje je wyraźny przepływ wody zapewniający bytowanie takich gatunków jak: jaź, szczupak, okoń, miętus, płoć i leszcz oraz rzadziej spotykane boleń, kleń Leuciscus cephalus i sum, który znajduje kryjówkę w głębokich zakolach rzeki.
Ważnym siedliskiem są również starorzecza otwarte, stale połączone z nurtem rzeki pełniącefunkcję tarlisk i miejsca wychowywania się młodych ryb takich gatunków jak krąp, leszcz, lin, okoń, płoć, szczupak i wzdręga.
Spośród ryb objętych ochroną w wodach Narwi występują: piskorz Misgurnus fossilis, śliz Barbatula barbatula, różanka Rhodeus amarus i koza Cobitis taenia
Bezkręgowce
Bezkręgowce wodne
Wody Parku charakteryzują się dużą różnorodnością gatunkową występującą w nurcie rzeki, jej dopływach i licznych starorzeczach. Stwierdzono występowanie ponad 200 gatunków wrotków, ponad 70 gat. skorupiaków planktonowych i ponad 250 gat. makrobezkręgowców wodnych, z których 13 to gatunki rzadkie i zagrożone. Należą do nich m.in. jętka Baetis liebenaue, ślimaki – błotniarka otułka Lymnea glutinosa, zawójka Valvata pulchella, zatoczek moczarowy Anisus spirorabis, małże – skójka gruboskorupowa Unio crassus i szczeżuja spłaszczona Anodonta complanata.
Owady
Do najlepiej rozpoznanych gatunków owadów należą motyle dzienne, których stwierdzono 66 gatunków co stanowi 40 % gatunków motyli występujących na obszarze Polski. Park charakteryzuje się umiarkowanym bogactwem tej grupy organizmów, ale wynika to głównie z jego niewielkiej powierzchni. Występują tu przedstawiciele powszelaków, bielinków, modraszków i rusałek. Stwierdzono wstępowanie czterech gatunków znajdujących się pod ochroną prawną, do których należą: czerwończyk nieparek Lycaena dispar, strzępotek edypus Coenonympha oedippus, modraszek alkon Phengaris alcon, i strzępotek soplaczek Coenonympha tullia. Można je obserwować m.in. na grobli pod Kurowem i uroczysku Rynki. Czerwończyk nieparek i strzępotek edypus, który jest jednym z najbardziej zagrożonych gatunków motyli w Europie znajdują się w II i IV załączniku Dyrektywy Siedliskowej.
W Narwiańskim Parku Narodowym stwierdzono występowanie 47 gatunków ważek w tym 30 przedstawicieli ważek różnoskrzydłych i 17 przedstawicieli równoskrzydłych. Stanowi to 2/3 fauny krajowej tej grupy owadów. Sześć gatunków objętych jest ochroną prawną w tym objęte ochroną ścisłą tzw. gatunki „naturowe” – trzepla zielona Ophiogompphus cecilia i zalotka większa Leucorrhinia pectoralis wymienione w zał. II oraz żagnica zielona Aeshna viridis wymieniona w IV załączniku Dyrektywy. Pozostałe 3 objęte są ochroną częściową – należą tu gadziogłówka żółta Gomphus flavipes, straszka syberyjska Sympecma paedisma oraz miedziopierś północna Somatochlora arctica.