Inwentaryzacja oraz badanie ekologii populacji i preferencji siedliskowych fauny motyli nocnych z grupy Macrolepidoptera w różnych siedliskach leśnych Narwiańskiego Parku Narodowego – Etap I
Dolina Narwi jest słabo zalesiona. W 2013 r. lasy zajmowały 10% obszaru Narwiańskiego Parku Narodowego (665 ha). Występują one głównie na siedliskach bagiennych (83%). W Narwiańskim Parku Narodowym dominują drzewostany olchowe, które zajmują ponad 84% powierzchni lasów. Oprócz nich występują także drzewostany sosnowe (8,5%), a także, na niewielkich powierzchniach, brzozowe, osikowe, dębowe, świerkowe i klonowe. Wiek i typ lasu ma wpływ na mozaikowość roślinności oraz na warunki mikro klimatyczne (takie jak wilgotność i temperatura). To z kolej wpływa na różnorodność składu gatunkowego fauny. Ekosystemy leśne decydują o populacji i kondycji organizmów roślinożernych, w tym dla wielu gatunków owadów, ponieważ ich rozwój i przetrwanie są ścisłe związane z szatą roślinną. Łuskoskrzydłe są ważnym składnikiem ekosystemów leśnych, ponieważ gąsiennice są roślinożerne (szkodniki powodujące defoliację) oraz służą jako pokarm dla innych grup zwierząt. Ze względu na wygląd i porę lotu, łuskoskrzydłe często są różnicowany w podziale motyle dzienne (Rhopalocera, buławkoczułkie) oraz ćmy (Heterocera, różnoczułkie) i ze względu na wielkość na Macrolepidoptera (motyle większe) i Microlepidoptera (motyle mniejsze). Oba te podziały są sztuczne i nakładają się na siebie poniewaz wiele ciem lata w dzień, niektóre rodziny Macrolepidoptera mają przedstawicieli o małych rozmiarach i niektore rodziny Microlepidoptera mają przedstawicieli o większych rozmiarach. Większość prowadzonych badań związanych z łuskoskrzydłymi dotyczy motyli. W środowisku leśnym ćmy odgrywają zdecydowanie większą rolę. Łuskoskrzydłe są w Polsce jednym z najbogatszych w gatunki rzędem owadów, stwierdzono ponad 3000 gatunków ciem. Mimo wyjątkowego naukowego znaczenia obszaru pod kątem entomologicznym, stopień poznania nocnej lepidopterofauny Narwiańskiego PN pozostaje wciąż niski. Występowanie w dolinie Narwi rzadkich gatunków motyli takich jak: Strzępotek edypus, Czerwończyk nieparek, Modraszek alkon, Strzępotek soplaczek, Przeplatka diamina, Przeplatka didyma i Rusałka drzewoszek, sugeruje, że fauna ciem tego obszaru może być również ciekawa i wartościowa. Dlatego, według planu ochrony, zasługuje na bardziej szczegółowe badanie.
Samołówki (specjalistyczne urządzenia do odławiania zwierząt) są szeroko stosowane przy badania aktywności lotnej, liczebności i dynamiki populacji różnych owadów. Wykorzystuje się je również do badania wpływu warunków atmosferycznych (takich jak wilgotność i temperatura) na aktywność owadów. Planowane jest zbieranie za pomocą samołówki (UV oraz białe światło) ciem z grupy macrolepidoptera w 16 działkach (drzewostanach w różnym wieku i typie). W 2017 roku badania będą prowadzone na sześciu działkach. Działka z największą liczbą gatunków będzie traktowana jako obszar kontroli statystycznej (rocznego wahania gatunkowego); w 2018 roku w obszarze kontroli i w pięciu kolejnych działkach; w 2019 roku na pięciu kolejnych działkach. Na każdej działce, w dwóch różnych obszarach, samołówki zostaną umieszczone na ziemi. W celu uniknięcie interferencji światła oddalone będą 50 m od ciebie. Od maja do października – między pierwszą a trzecią kwadra księżyca – będą prowadzone dwie kontrole. Podczas kontroli nocnych, samołówki zostaną umieszczone we wszystkich obszarach, aktywowane będą przed zachodem słońca, wyłączone i usunięte po wschodzie. Samołówki nie będą wystawione w czasie ulewnego deszczu. Zwabione ćmy zostaną uśpione za pomocą octanu etylu we wnętrzu samołówki. Zebrane okazy będą przechowywane zamrożone, aż do preparowania. Po identyfikacji trafią do gablot entomologicznych. Na każdej działce (w celu sprawdzania różnorodności drzew) będą wykorzystane dwa obszar o rozmiarach 10 x 10 m, w których centrum umieszczona będzie samołówka. W powyżej wspomnianych obszarach będą rejestrowane gatunki drzew, ich ilość oraz pierśnica na wysokość 1,30 m. Do rejestrowania temperatury oraz wilgotności w centrum każdej działki, na wysokość piersi, umieszczone będą czujniki. Ten projekt jest sfinansowano przez Lasy Państwowe ze środków funduszu leśnego.
Słowa kluczowe
Narwiański Park Narodowy, Macrolepidoptera, Inwentaryzacje, Samołówki UV, Samołówki białe światło
Termin realizacji Od: 01.05.2017 do: 30.10.2019
Koszt ogółem, w tym dotacja z funduszu leśnego w PLN
Koszt ogółem: 34465,26 zł.
Wartość otrzymanych środków z funduszu leśnego za wykonane działania 34465,26 zł.
Autorzy wraz z afiliacją
João Matos da Costa, Narwiański Park Narodowy
Inwentaryzacja oraz badanie ekologii populacji i preferencji siedliskowych fauny motyli nocnych z grupy Macrolepidoptera w różnych siedliskach leśnych Narwiańskiego Parku Narodowego – Etap II
Kontynuacja projektu jest niezbędna do zrozumienia ekologii, preferencji siedliskowych oraz wyboru najskuteczniejszego rodzaju światła (UV oraz aktyniczne) zapewniącego najlepszy sposób monitorowania gatunków Macrolepidoptera. Aby zrozumieć ekologię i preferencje siedliskowe fauny Makrolepidoptera występujące w ekosystemach leśnych NPN, należy kontynuować inwentaryzację i monitorowanie składu gatunkowego w kilku obszarach Parku. W większości światowych badań fauny Makrolepidoptera stosuje się lampy UV. Na podstawie badań prowadzonych w projektu EZ. 0290.1.17.2017 pn.: „Inwentaryzacja oraz badania ekologii populacji i preferencji siedliskowych fauny motyli nocnych z grupy Macrolepidoptera w różnych siedliskach leśnych Narwiańskiego Parku Narodowego – Etap I“ stwierdzono, że światło aktyniczne jest skuteczniejsze i zapewnia lepszy połów (liczbę gatunków i osobników). Światło aktyniczne przyciąga szersze spektrum fauny, dlatego inwentaryzacja i monitorowanie jest skuteczniejsze. Aby to udowodnić, należy zbudować samołówki z tą samą jednostką mocy, 8W. Monitorowanie populacj ciem przez trzy lata, w tych samych obszarach, pozwoli stwierdzić to w sposób statystyczny. Samołówki (specjalistyczne urządzenia do odławiania zwierząt) są szeroko stosowane przy badaniach aktywności lotnej, liczebności i dynamiki populacji różnych owadów. Wykorzystuje się je również do badania wpływu warunków atmosferycznych (takich jak wilgotność i temperatura) na aktywność owadów. Planowane jest zbieranie za pomocą samołówki (UV oraz białe światło) ciem z grupy Macrolepidoptera na 6 działkach (drzewostanach w różnym wieku i typie). Na każdej działce, w dwóch różnych obszarach, samołówki (UV oraz światło aktyniczne) zostaną umieczone na ziemi. W celu uniknięcia interferencji światła oddalone będą 50 m od siebie (25 m od środka działki). Od maja do października – między pierwszą, a trzecią kwadra, księżyca – będą prowadzone dwie kontrole. Podczas kontroli nocnych, samołówki zostaną umieszczone we wszystkich obszarach. Aktywowane będą przed zachodem słońca, wyłączone i usunięte po wschodzie. Samołówki nie będą wystawione w czasie ulewnego deszczu. Zwabione ćmy zostaną uśpione za pomocą octanu etylu we wnętrzu samołówki. Zebrane okazy będą przechowywane zamrożone, aż do preparowania. Po identyfikacji trafią do gablot entomologicznych. Na każdej działce (w celu sprawdzania różnorodności drzew) będą wykorzystane dwa obszary o rozmiarach 10 x 10 m, w których centrum umieszczona będzie samołówka. W powyżej wspomnianych obszarach będą rejestrowane gatunki drzew, ich ilość oraz pierśnica na wysokość 1,30 m. Do rejestrowania temperatury oraz wilgotności w centrum każdej działki, przez okres całego badania, na wysokości piersi, umieszczone będą czujniki.
Słowa kluczowe
Narwiański Park Narodowy, Macrolepidoptera, Inwentaryzacje, Samołówki UV, Samołówki białe światło
Termin realizacji Od: 01.05.2020 do: 30.10.2022
Koszt ogółem, w tym dotacja z funduszu leśnego w PLN
Koszt ogółem: 28600, 00 zł.
Wartość otrzymanych środków z funduszu leśnego za wykonane działania 28600,00 zł.
Autorzy wraz z afiliacją
João Matos da Costa, Narwiański Park Narodowy